Η κρίση πλέον επικρατεί παντού. Τα πάντα είναι διαφορετικά και οι προσδοκίες των ανθρώπων έχουν εκμηδενισθεί. Οι άνεργοι θα αυξηθούν και η ανάπτυξη δύσκολα θα βρει το δρόμο της, γιατί η ανεργία ενισχύει ακόμα περισσότερο την ανυπαρξία της ανάπτυξης. Το γεγονός αυτό δεν είναι μονοσήμαντο. Είναι ένα γεγονός εσωτερικό και εξωτερικό και δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση, αλλά και ηθική, κοινωνική και θεσμική διάσταση.
Αυτό δεν μας βρήκε ξαφνικά και αβάσιμα, αλλά δυστυχώς δημιουργήθηκε από τον τρόπο προσέγγισης, αντιμετώπισης και «χειρισμού» της ζωής, αλλά και από τις προσεγγίσεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές, που ήταν εμφανέστατες κατά τη διάρκεια της τελευταίων χρόνων. Η αυθαιρεσία, η αναλήθεια, η αδιαφάνεια, η σκοπιμότητα για το αντίθετο, η συστηματική πλεονεξία, η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής, η απανθρωπιά, η πνευματική ξηρασία, η έλλειψη νοηματοδότησης του βίου, η έλλειψη αυτοκριτικής εγρήγορσης, η αναξιοκρατία, η αδιαφάνεια, η έλλειψη μέτρου και άλλα πολλά θεωρούνται στη σημερινή πραγματικότητα αυτονόητα και επιβεβλημένα, ενώ τα αντίθετά τους θεωρούνται ιδεολογήματα και ιδεαλιστικές προλήψεις. Επίσης παρατηρείται και το φαινόμενο, ο άνθρωπος που κοσμείται από τα αντίθετα, περιθωριοποιείται, υποτιμάται, αποβάλλεται και διώκεται ως μίασμα.
Όλα τελικά έχουν μπει σε μια ανεξέλεγκτη διαδρομή και διαδικασία και όλα αντιμετωπίζονται χωρίς πρόγραμμα και κυρίως χωρίς να έχει κατανοηθεί το πρόβλημα σε βάθος και σε όλο του το εύρος. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση και η επιχείρηση και κυρίως η Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού, που είναι η πρώτη και κύρια λειτουργία της επιχείρησης, επιβάλλεται και είναι ανάγκη, από τα πράγματα, να γίνει ο φορέας και ο υποκινητής της αλλαγής, βάζοντας τον παράγοντα Άνθρωπο στο επίκεντρο της δράσης, για την αλλαγή και την αναγέννηση της επιχείρησης και του οργανισμού. Χωρίς τον άνθρωπο δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί το αποτέλεσμα, που υπαγορεύεται από το στόχο και το όραμα της κάθε επιχείρησης και του κάθε οργανισμού. Χωρίς τον ενεργό άνθρωπο και με χιλιάδες ανέργους δεν έρχεται η πολυπόθητη ανάπτυξη. Όταν δεν έχουν επιλεγεί, τεθεί και εφαρμοσθεί, σε προηγούμενο στάδιο, οι κανόνες που υπαγορεύονται από τη θεωρία και την πράξη, δεν μπορούμε να μιλάμε για αποτέλεσμα, για μέλλον και για προοπτική. Όταν δεν εφαρμόζονται οι κανόνες και οι αρχές και όταν τις εφαρμόζουμε ευκαιριακά και ανάλογα με το ατομικό συμφέρον ή κατά το δοκούν. Και όταν δεν αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο, όπως ταιριάζει στον άνθρωπο-εργαζόμενο- δημιουργό και όταν επίσης τον αντιμετωπίζουμε σαν αριθμό και χωρίς τη δημιουργία υγιούς υποκινητικού περιβάλλοντος, είναι επόμενο να μην υπάρξει διέξοδος και η περιπλοκή των πραγμάτων θα είναι δυστυχώς μεγάλη. Είχαμε μπει σε μια κατάσταση αδιέξοδη και δεν μπορούσαμε να δούμε, με την απαραίτητη βέβαια αυτοκριτική, τα «σήματα» που μας κατέκλυζαν και υπήρχαν πάμπολλα, όπως:
Η εμφανέστατη απουσία από τα τεκταινόμενα και την πραγματικότητα, που έρρεε ασταμάτητα. Το πτωχό και παρωχημένο οργανωτικό κλίμα. Το ακατάλληλο στυλ ηγεσίας. Οι ασυνάρτητες οργανωτικές δομές, τα απηρχαιωμένα συστήματα και διαδικασίες. Τα δυσλειτουργικά συστήματα αμοιβών. Η απουσία ευελιξίας. Η αδυναμία να μετακινηθεί μια εδραιωμένη κατάσταση, δηλαδή δεν έκανε το βήμα η επιχείρηση να μετακινηθεί, από ένα στατικό σε ένα ευέλικτο και προοδευτικό πλαίσιο. Η ευελιξία στην επιχείρηση, είναι γνωστό, ότι επιτρέπει να κινείται με τέτοιο τρόπο, που βοηθά την λειτουργία εναλλακτικών μεθόδων και τρόπων χωρίς τη στατική λειτουργία του παρελθόντος.
Τα εύστροφα και ευέλικτα σχήματα θα προσδώσουν στην επιχείρηση μεγαλύτερη αξία, ταχύτητα, χάρη, επιδεξιότητα και γενικά προτάσεις και λύσεις ανανέωσης και αλλαγής.
Τα αποτελέσματα θα είναι θετικότερα, οι προοπτικές ασφαλέστερες και το μέλλον βεβαιότερο.
Όπως αντιλαμβάνεται κανείς η μόνη απάντηση είναι, ότι όλοι, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, πρέπει να αλλάξουμε και να κινηθούμε πέραν από τους φόβους μας και τις προκαταλήψεις μας. Άλλωστε όταν κινείται κανείς πέραν από τους φόβους του αισθάνεται σίγουρος και ελεύθερος. Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο, αλλά όμως δεν είναι ούτε και πληκτικό, ούτε χωρίς ανταμοιβές. Μια στρατηγική προσκόλλησης στο παρελθόν δεν είναι πια βιώσιμη, αυτή θα εξασθενίσει την οποιαδήποτε επιχείρηση και θα δημιουργήσει προβλήματα μεγάλα και πολλές φορές αξεπέραστα. Τώρα όλοι και στο μέλλον πάλι όλοι θα πρέπει να αρχίσουμε να μαθαίνουμε, πως θα αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές, πώς θα αναπτύξουμε τις όποιες ηγετικές ικανότητες έχουμε και πως θα βοηθήσουμε την επιχείρησή μας, ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί, στη διαδικασία των αλλαγών και των αναδιαρθρώσεων. Και τέλος τι γίνεται κυρίως με το Ανθρώπινο Δυναμικό;
Σήμερα η εμπεριστατωμένη προσέγγιση, του Ανθρώπινου Δυναμικού ή των Ανθρωπίνων Πόρων, κρίνεται αναγκαία και επιβεβλημένη, περισσότερο παρά ποτέ. Η όλη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, σε μια μεγάλη έκταση, στις επιχειρήσεις και οργανισμούς, χρειάζεται να αντιμετωπισθεί, επανεξετάζοντας και επαναπροσδιορίζοντας, κυρίως, το ρόλο της Διεύθυνσης και γενικότερα της Διοίκησης των Ανθρωπίνων Πόρων. Η διευρυμένη προβληματική κατάσταση, έδειξε περίτρανα, εκτός των άλλων, και τα τρομακτικά ελλείμματα και την ανεπαρκή προσέγγιση του ανθρώπινου παράγοντα, που αποτελεί, αναμφισβήτητα, τον κυριότερο άξονα της λειτουργίας και της προοπτικής της. Η διαδρομή και η πορεία των Ανθρωπίνων Πόρων δοκιμάστηκε σκληρά, αλλά για άλλη μια φορά, επιβεβαιώθηκε το γεγονός , ότι μόνο η ευθυγραμμισμένη, συγκροτημένη εφαρμογή των κανόνων στην λειτουργική τους πραγματικότητα, η επικεντρωμένη – πιστή και χωρίς παρεκκλίσεις τήρηση τους, η συλλογική και ενωτική διεργασία και πρακτική, με στοχευμένα χρονοπρογράμματα, μπορούν να αποτρέψουν αποφασιστικά και καταλυτικά, δυσλειτουργίες, δυσαρμονίες, αποτυχίες και προβλήματα. Και όλα αυτά μέσα σε ένα πλαίσιο αλλαγών, ηγετικής παρουσίας, έλλογης δράσης, συνεπούς στάσης και συμπεριφοράς, ηθικής καταξίωσης, συγκροτημένου τρόπου σκέψης και στοχαστικής προσέγγισης των πραγμάτων. Αυτή είναι η αλήθεια, αρκεί να μην πίπτει στο κενό και εις «ὦτα μή ἀκουόντων», αλλά και να μην επιβεβαιώνεται συνεχώς, με αυτές μας τις ενέργειες, η άποψη του μεγάλου μας ιστορικού και «(Οὕτως) ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας καί επί τά ἑτοίμα μᾶλλον τρέπονται».
Σήμερα λοιπόν στις δραματικές καταστάσεις, που περνά η επιχείρηση, η οικονομία, η κοινωνία και οι θεσμοί, ο ρόλος της Διοίκησης Ανθρώπινων Πόρων πρέπει να επαναπροσδιοριστεί στο πλαίσιο των συνθηκών, που διαμορφώνονται και απαιτούνται δραστικές αλλαγές, ώστε να μπορέσει, μέσα από ένα καινούργιο πρίσμα, να μπει στη νέα πραγματικότητα και στους νέους προκλητικούς στόχους, διαφορετικά θα «σέρνεται» μη μπορώντας να λύσει τα προβλήματα, που ορθώνονται απειλητικά μπροστά της και ας μη ξεχνάμε, ότι ο λόγος ύπαρξης της είναι η λύση των ανθρώπινων προβλημάτων μέσα στο πλαίσιο της λειτουργίας και της εργασίας της επιχείρησης.
Τα προβλήματα, που έχει να αντιμετωπίσει η επιχείρηση ή ο οργανισμός στην περιοχή της Διεύθυνσης και της Διοίκησης των Ανθρωπίνων Πόρων, κύρια κατά την κρίση, που είναι πολλαπλή, βαθειά και ριζική και που τα αίτια είναι πολλαπλά, πολυσύνθετα και πολυποίκιλα και που από αυτή σείεται συθέμελα όλο το επιχειρηματικό, επιχειρησιακό και κοινωνικό οικοδόμημα είναι, σε κάποιο βαθμό, τα εξής:
1. Η αντίσταση στην αλλαγή και η δυστοκία απόφασης, για την αλλαγή. Στη χώρα μας, όταν αναφέρονται στην αλλαγή, φοβούμαι, ότι εννοούν επιλεκτική και επιδερμική αλλαγή. Η αλλαγή όμως προϋποθέτει εσωτερική μεταμόρφωση του τρόπου σκέψεως και του νου. Για να δώσουμε σαφέστερη τη διάκριση αυτή, ας μας επιτραπεί, να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «μετά-νοια», δηλαδή μια βαθειά και ριζική μετακίνηση και μεταβολή. Και προχωρώντας βαθύτερα αλλαγή συντελείται όταν «θάψεις τους νεκρούς σου», τις παλιές συνήθειες και προκαταλήψεις σου, όταν «θάψεις» κάθε τι παλιό, για να μπορέσεις να προσλάβεις τα πράγματα στην αντικειμενική τους διάσταση και έτσι να διαμορφώσεις ένα νέο πλαίσιο, με νέες διεργασίες, νέες διαδικασίες, νέες πρακτικές και νέες ιδέες. Μια κίνηση σε μια νέα κατεύθυνση σε βοηθά να βρεις νέες διεξόδους και το νέο που έχει προοπτική και δεν μένεις στο στατικό και παρωχημένο. Το καινούργιο δεν προωθείται με το παλιό, δεν καρποφορεί με κάτι που δεν έχει πλέον δυναμική. Η αλλαγή στην περιοχή της Διεύθυνσης και της Διοίκησης του Ανθρώπινου Δυναμικού δεν επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας παλιά εργαλεία και παλιές προσεγγίσεις. Βέβαια εδώ ρίχνονται ευθύνες ατομικά, αλλά επιμερίζονται και ευθύνες και συλλογικά και γενικά θα λέγαμε, ότι ευθύνεται το όλο σύστημα προσέγγισης, αντιμετώπισης και φιλοσοφίας, σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Και εδώ τώρα ρωτάς, πως θα παράξει μια επιχείρηση χωρίς ανθρώπους, χωρίς τους Ανθρώπινους πόρους, που έχεις φροντίσει βέβαια να έχεις εκτιμήσει και αξιολογήσει εκ των προτέρων, τηρώντας παράλληλα τους κανόνες και τις νόρμες, μιας προσήκουσας και συγκροτημένης οργάνωσης. Και επίσης ας μη ξεχνάμε, ότι το «στήσιμο» μιας οργάνωσης, εάν έχει γίνει αβάσιμα και χωρίς Αρχές και Όραμα, δεν έχει τα στοιχεία της επιτυχίας και δεν έχει μέλλον. Έρχεται στη μνήμη μου τώρα, που γράφω αυτές τις γραμμές, ένας σπουδαίος, διορατικός επιχειρηματίας και αξιόλογος επαγγελματίας, που έψαχνε, με πάθος και εσωτερικό πόθο στην αγορά, ένα σύμβουλο, ο οποίος σε συνεργασία μαζί του και σε συνεργασία με όλο το προσωπικό του, ήθελε να επαναδιατυπώσει το Όραμα της Εταιρίας του. Να ξαναδεί, όπως χαρακτηριστικά έλεγε: «Το θεμελιακό κανόνα και σκοπό της επιχείρησης του». Ενώ, από την άλλη πλευρά, βλέπουμε, ότι στην πρώτη καταιγίδα απομακρύνονται συλλήβδην εργαζόμενοι ή χρησιμοποιούνται, μέσα σε ένα πλαίσιο πρόχειρης αντιμετώπισης, οι πιο εύκολες λύσεις, αναφορικά με το ανθρώπινο δυναμικό. Να ποιος είναι ο ρόλος της Διοίκησης του Ανθρώπινου Δυναμικού. Δηλαδή να έχει τη δύναμη να χειριστεί την αλλαγή, αφού κατανοήσει πλήρως το πρόβλημα. Η επίλυση του προβλήματος γίνεται μόνο με την κατανόηση αυτού καθαυτού του προβλήματος. Η ανυπαρξία κατανόησης οδηγεί σίγουρα στην ανυπαρξία σωστής λύσης. Δίπλα στην κατανόηση, συμπαραστάτης και βοηθός είναι και η ευαισθησία, αλλά και ο στοχασμός. Η Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού είναι λειτουργία και παραμένει λειτουργία, όταν έχει τέτοια παρουσία και τέτοια δράση.
Ας δημιουργήσει, η Διεύθυνση και Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων, μια νέα δομημένη κουλτούρα και κλίμα, ένα νέο στιλ διοίκησης, ένα νέο κλίμα. Αυτά απαιτούν οι νέες συνθήκες και τα νέα δεδομένα. Αυτές είναι οι απαιτήσεις και οι ανάγκες της νέας σκληρής και δύσκολης σημερινής συγκυρίας και πραγματικότητας.
2. Άλλο πρόβλημα στην περιοχή της Διεύθυνσης και Διοίκησης των Ανθρωπίνων Πόρων είναι η εν πολλοίς υποστηρικτική και διαχειριστική, τουλάχιστον σε πολλές επιχειρήσεις, θέση της Διοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων. Ο ύψιστος παράγοντας της λειτουργίας και της ύπαρξης μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού είναι οι Ανθρώπινοι Πόροι της. Εάν αυτοί δεν είναι επαρκείς, δεν είναι οι σωστοί και οι κατάλληλοι και σε τελευταία ανάλυση, εάν δεν λειτουργούν σαν «καλολαδωμένη μηχανή», τότε τα αποτελέσματα στην επιχείρηση ή στον οργανισμό θα είναι τα χειρότερα και τουλάχιστον δεν θα προδιαγράφουν προοπτική και μέλλον. Γι αυτό η Διεύθυνση και η Διοίκηση των Ανθρωπίνων Πόρων θα πρέπει να έχει τη θέση, που της αξίζει στην Επιχείρηση. Και η θέση της είναι θέση φορέα και υποκινητή αλλαγής και συμβούλου, με επικέντρωση στο στρατηγικό και αναπτυξιακό ρόλο. Δηλαδή ο ρόλος της επιβάλλεται επειγόντως να επανεξετασθεί, να αναθεωρηθεί και να αναβαθμισθεί.
3. Άλλο πρόβλημα είναι, ότι το Ανθρώπινο Δυναμικό δεν προετοιμάζεται και δεν εκπαιδεύεται, ώστε να θωρακίζεται έτσι η επιχείρηση, για την αντιμετώπιση των συνεχών αλλαγών και αναδιαρθρώσεων, που συντελούνται πραγματικά με μια απίστευτη ταχύτητα και με απίθανους ρυθμούς. Από τους περισσότερους σήμερα η εκπαίδευση θεωρείται πολυτέλεια και τριτεύον θέμα στην ανοικοδόμηση της επιχείρησης. Θεωρείται χάσιμο χρόνου και ότι είναι το τελευταίο στοιχείο που μας χρειάζεται σήμερα. Είναι αυτή η αντίληψη σφόδρα καταστρεπτική και μόνο και μόνο σαν σκέψη, κλείνει το δρόμο προς την πρόοδο, τη δημιουργία, την ανάπτυξη και το μέλλον. Και εδώ ο ρόλος της Διοίκησης των Ανθρωπίνων Πόρων πρέπει να είναι ρόλος ευθύγραμμος με τις σημερινές αναγκαιότητες, δηλαδή του φορέα και υποκινητή της αλλαγής. Με την εκπαίδευση προστίθεται αξία στην επιχείρηση και επίσης αυξάνονται τα αποτελέσματα των προγραμμάτων του Ανθρώπινου Δυναμικού. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι έτσι εξασφαλίζουμε επιστροφή της επένδυσης, της εκπαίδευσης και των προγραμμάτων ανάπτυξης του Ανθρώπινου Δυναμικού.
4. Άλλο πρόβλημα είναι η αδυναμία δυσκολίας μέτρησης της προστιθέμενης αξίας των προγραμμάτων Ανθρώπινου Δυναμικού και της εκπαίδευσης.
Μόνο εάν μπορέσει να λύσει αυτά και να επιτύχει τους παραπάνω στόχους, η Διεύθυνση και η Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων, θα κερδίσει τη θέση που της αξίζει. Να ξεφύγει δηλαδή από τον κυρίως υποστηρικτικό και διαχειριστικό ρόλο που έπαιζε μέχρι σήμερα και να επικεντρωθεί σε ένα πραγματικά στρατηγικό ρόλο, ώστε να μπορέσει να συνεισφέρει στην εταιρία, ως εσωτερικός σύμβουλος, με επιχειρηματική αντίληψη.
5. Το όλο πλαίσιο επίσης, ιδιαίτερα στη χώρα μας, δυσχεραίνεται , ακόμη περισσότερο, με την εφαρμογή πολιτικών προσωπικού, (αντιγραφές-συχνά κακέκτυπες- μοντέλων και πρακτικών) , που δεν προσιδιάζουν και δεν είναι δυνατόν να ευδοκιμήσουν στην ελληνική πραγματικότητα .
Ας μη ξεχνάμε, ότι όπως κάθε λειτουργία έτσι και η ανώτερη λειτουργία των Ανθρωπίνων Πόρων πρέπει να ενεργεί και αντενεργεί, αυθεντικότερα και αμεσότερα, με ορμητήρια, αρχές, αξίες και πρακτικές διαχρονικές και καταξιωμένες και ιδιαίτερα σε μια εποχή, που όλα επανεξετάζονται και όλα μπαίνουν στη διαδικασία της αξιολόγησης και της βαθειάς διερεύνησης, αλλά και της αμφιβολίας. Κλείνοντας ας υπογραμμίσουμε τρεις ιδέες τουλάχιστον, που εκπηγάζουν από τα έργα του μεγάλου προγόνου μας, του Πλάτωνα, οι οποίες πιστεύουμε, ότι είναι περισσότερο επίκαιρες παρά ποτέ και πρέπει να διαποτίζουν και να διαυλακώνουν τον νουν και τις σκέψεις όλων, οι οποίοι ασχολούνται με τη λειτουργία των Ανθρωπίνων Πόρων και όχι μόνο.
Η πρώτη ιδέα θα λέγαμε, ότι είναι η πρωταρχική σημασία και βαρύτητα της αρετής. Στοιχεία της αρετής είναι η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη. Οι άρχοντες, οι «εύθηνοι» πρέπει να έχουν, σε αξιοθαύμαστο βαθμό, την αρετή. Η ηθική δύναμη είναι ισχυρότερη από την υλική. Η ηθική καθαίρει τον άνθρωπο και τον βοηθά να ενεργεί και να πράττει με σωφροσύνη και με μέτρο. Όταν δεν ξεκινάς από εκεί, τις περισσότερες φορές, χάνεις τον προσανατολισμό σου και ο δρόμος σου, αν μη τι άλλο, συσκοτίζεται.
Η δεύτερη ιδέα είναι, ότι η αρετή εδράζεται στη γνώση , που οδηγεί στην έλλογη δράση και στον άριστο βίο. Η γνώση μπορεί να αποκτηθεί μόνο με την παιδεία, που είναι καλλιέργεια και τροφός της ψυχής.
Η Τρίτη ιδέα είναι η ιδέα της υπεροχής του γενικού συμφέροντος σε σχέση με το ατομικό. Το ατομικό περιχαρακώνει τα πράγματα και αποδιώχνει τη συλλογική δράση. Είναι αυτάρεσκο και εσωστρεφές. Όπου εισχωρήσει δημιουργεί την αδιαφάνεια και την εγκαθίδρυση προσωπικών και ιδιοτελών μηχανισμών. Το ατομικό εκπορθεί την ηθική και την αξιολογική ουδετερότητα.
